Olie met omega-3 uit algen, nonivruchtensap, melk behandeld met UV-stralen, insecten als vleesvervanger of CBD in chocolade. Producten met ‘nieuwe’ ingrediënten of geproduceerd met behulp van nieuwe technieken verschijnen steeds vaker in de supermarkt. Ze worden novel foods genoemd. In dit artikel twee specialisten op dit gebied aan het woord over de procedures en wet- en regelgeving rond novel foods: Christina de Willigen en Jef Nikkelen van Eurofins Food, Feed, Water Nederland/Benelux.

“Novel foods zijn natuurlijk niet nieuw. In de loop van de tijd zijn er altijd nieuwe producten op de Europese markt verschenen die er voorheen niet waren”, zegt quality consultant Jef Nikkelen. “Er zijn niet altijd bananen, tomaten of rijst in Europa geweest. Maar als je tegenwoordig nieuwe producten ziet die volgens de wet onder novel foods vallen, dan is er een hele procedure aan voorafgegaan voordat ze in de winkelschappen mochten liggen. Een soms lastig traject, waar geen maanden maar meestal jaren mee gemoeid zijn.”

Novel food

De definitie die de EFSA in Verordening (EG) 2015/2283 voor novel food geeft, luidt: “…voedsel dat vóór 15 mei 1997, toen de eerste verordening inzake nieuwe voedingsmiddelen in werking trad, niet in significante mate door mensen in de EU was geconsumeerd.”

“Daarmee worden ook nieuwe technieken bedoeld om ingrediënten mee te produceren, bijvoorbeeld moderne bio- en nanotechnologie”, vult Nikkelen aan. “Producten met deze nieuwe ingrediënten en technieken mogen niet op de markt gebracht worden, voordat de EFSA heeft vastgesteld dat ze veilig zijn."

"Ze moeten goede en niet-misleidende informatie op het etiket hebben, er mogen dus bijvoorbeeld ook geen ongefundeerde claims op het etiket staan. En als ze bedoeld zijn om een ander levensmiddel te vervangen, mogen ze daar niet zó van verschillen dat het gebruik schadelijk is voor de consument”, zegt senior labeling specialist Christina de Willigen.

Dossier

“De eerste stap in het goedkeuringsproces voor novel food is de aanmaak van een dossier”, vervolgt Nikkelen. “Daarin moet de aankomend producent beschrijven hoe het geproduceerd wordt, waar het voor gebruikt wordt en hij of zij moet achterhalen of er al bestaande wetgeving is die erop van toepassing kan zijn. Maar misschien wel het allerbelangrijkste: er moet onderzocht worden of het veilig is."

"Je moet alle relevante microbiologische, chemische en fysische gevaren kunnen uitsluiten of kunnen aantonen dat je ze beheerst. Dat is erg productafhankelijk. Als het een plantaardig product is, zul je op chemisch vlak redelijk wat onderzoek moeten doen, bijvoorbeeld naar de residuen van pesticiden. Als het een product is dat rauw geconsumeerd gaat worden, zal je dat daarnaast ook op microbiologisch gebied moeten doen. De basis is eigenlijk gewoon een HACCP-studie. Die moet worden aangevuld met onderzoek naar de veiligheidsparameters die nog niet bekend zijn over het product”, relativeert hij.

Uitvoeringsverordening

“We merken weleens dat producenten zich er niet van bewust zijn dat er, behalve de verplichte dossiervorming, ook nog uitvoeringsverordening 2018/1023 is. Daarin staan onder meer de complementaire etiketteringsvoorschriften voor novel foods, als aanvulling op verordening 1169/2011 voor voorverpakte levensmiddelen. In deze laatste worden onder andere de verplichte vermeldingen voor op het etiket gegeven, die bedoeld zijn om de consument te beschermen en informeren.”

Allergenen

De Willigen: “Alle aspecten op het gebied van voedselveiligheid moeten worden onderzocht. Voor alle veertien bekende allergenen bijvoorbeeld, moet worden aangetoond of ze al dan niet in het product zitten. Daarvoor wordt vaak het beoordelingssysteem VITAL gebruikt.”

“VITAL is voor novel foods soms wat moeilijker toe te passen, omdat bij deze rekenmethode ook rekening wordt gehouden met de verwachte consumptiehoeveelheid”, weet Nikkelen. “Die is voor nieuwe ingrediënten nog weleens lastig te bepalen.” De Willigen vervolgt: “Bovendien zijn er, juist omdat het over nieuwe producten gaat, nog niet altijd de juiste analyses voorhanden. Dan moeten er nieuwe methoden worden ontwikkeld om de producten te testen.”

Eetbare insecten

Nikkelen: “Ik ben bijvoorbeeld betrokken geweest bij het goedkeuringsproces voor eetbare insecten in voedingsmiddelen. De betreffende insecten worden gevoerd met glutenbevattende granen. Gluten zijn allergenen. De insecten moeten daarom eerst een periode vasten voordat ze verwerkt worden. Dan zijn de gluten uit hun systeem vrijwel geheel verdwenen en heb je, enkele uitzonderingen daargelaten, uiteindelijk een glutenvrij product."

Nikkelen vervolgt: "Producten met deze insecten werden overigens door de EFSA al gedoogd op de markt, omdat al aangetoond was dat ze veilig waren. De aanvraag is voor enkele soorten onlangs met succes definitief afgerond.”

Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met Eurofins Food, Feed, Water Nederland/Benelux.