Naming, shaming & faming door de NVWA

Naming, shaming & faming door de NVWA

KENNISPARTNER - Elke toezichthouder maakt informatie openbaar. Vaak in de vorm van 'naming & shaming' - zoals het openbaar maken van namen van bedrijven die zich niet aan de wet houden - al dan niet met publicatie van het bijbehorende boetebesluit. Soms doen zij ook aan 'faming': een openbaar schouderklopje bij goed resultaat. Zo ook de NVWA. Maar mag dit zo maar? Aan welke spelregels moet de NVWA zich houden? En wat kun je ertegen doen?

Alle overheden maken actief en passief informatie openbaar. Zo ook toezichthouders [1]. Dat doen zij vaak in de vorm van ‘naming & shaming’ – meestal in de vorm van het actief, uit zichzelf, openbaar maken van personen en bedrijven die zich niet aan de wet houden – al dan niet met publicatie van het bijbehorende boetebesluit.

Zo ook de NVWA. Het doel van ‘naming & shaming’ wordt gezocht in veiligheid, preventie en transparantie van overheidsoptreden in het algemeen. Als een van de eerste toezichthouders past de NVWA ook ‘naming & faming’ toe – vooral bekend van het stoplicht in horecagelegenheden. Openbaarmaking kan ook passief; naar aanleiding van een verzoek om openbaarmaking van informatie.

Juridische grondslag

Bij de meeste toezichthouders is de juridische grondslag simpel. Actieve openbaarmaking van informatie mag op grond van artikel 8 van de Wet openbaarheid van bestuur (hierna: de Wob): “Het bestuursorgaan dat het rechtstreeks aangaat, verschaft uit eigen beweging informatie over het beleid, de voorbereiding en de uitvoering daaronder begrepen, zodra dat in het belang is van een goede en democratische bestuursvoering.”

Passieve openbaarmaking van informatie moet als er sprake is van een verzoek op basis van artikel 3 van de Wob: “Een ieder kan een verzoek om informatie neergelegd in documenten over een bestuurlijke aangelegenheid richten tot een bestuursorgaan of een onder verantwoordelijkheid van een bestuursorgaan werkzame instelling, dienst of bedrijf.”

Uitzonderingen

Zowel bij actieve als bij passieve openbaarmaking op grond van de Wob zijn er wel uitzonderingen: zo mogen bedrijfs- en fabricagegegevens die vertrouwelijk aan de overheid zijn verstrekt en persoonsgegevens, niet openbaar gemaakt worden. Ook moet er altijd een belangenafweging gemaakt worden tussen het belang van openbaarmaking en belangen zoals de bescherming van de persoonlijke levenssfeer en het belang van onevenredige bevoordeling of benadeling van betrokkenen of derden (artikel 10 Wob).

Bij de NVWA is er sinds kort nog een extra grondslag”

Bij de NVWA is er sinds kort nog een extra grondslag, namelijk het Besluit openbaarmaking toezicht- en uitvoeringsgegevens Gezondheidswet en Jeugdwet (hierna: het Openbaarmakingsbesluit). Bij Koninklijk Besluit van 3 juli 2020 is bekend geworden dat onderdeel I van het Besluit openbaarmaking toezicht- en uitvoeringsgegevens per 1 september 2020 in werking gaat treden. Dit onderdeel betreft de inspectieresultaten van de NVWA met betrekking tot de Warenwet en de Wet dieren in het toezichtsdomein van de visafslagen, productveiligheid en horeca.

Als gevolg hiervan worden: a. schriftelijke uitkomsten van controle en onderzoek; en in de toekomst ook b. besluiten tot het opleggen van een bestuurlijke sanctie in de zin van artikel 5:2 Algemene wet bestuursrecht; en c. schriftelijke waarschuwingen actief openbaar gemaakt. Voor alle andere openbaarmakingsbesluiten geldt in de regel dus nog steeds de Wob. Gelijktijdig met dit besluit is ook de Beleidsregel omtrent actieve openbaarmaking van inspectiegegevens door de NVWA in werking getreden.

Beleidsregel NVWA

Als één van de weinige toezichthouders heeft de NVWA nu een beleidsregel omtrent de wijze waarop zij gebruik maakt van haar bevoegdheid om informatie actief naar buiten te brengen. Daardoor is vooraf goed duidelijk welke informatie, wanneer, op welke wijze naar buiten gebracht wordt. Zo wordt ook onderscheid gemaakt tussen ‘thema-onderzoeken’, waarbij op individueel niveau van bedrijf of instelling de inspectieresultaten worden bekendgemaakt of juist per product. De openbaarmaking van oordelen van bedrijven per thema ziet er dan bijvoorbeeld als volgt uit:

Niet eens, en dan?

Bij de openbaarmaking van inspectiegegevens moet de NVWA zich houden aan verschillende regels; niet alleen van de Wob of van het Openbaarmakingsbesluit, maar ook aan de zogenoemde algemene beginselen van behoorlijk bestuur: besluiten moeten zorgvuldig worden voorbereid en mogen niet willekeurig zijn. Ook moeten altijd alle belangen worden betrokken en afgewogen. Toch gebeurt het vaak dat bedrijven het niet eens zijn met de beslissing om bepaalde informatie openbaar te maken. Het is goed om te weten wat dan de juridische mogelijkheden zijn:

  • Zienswijze: Als het gaat om openbaarmaking van informatie op basis van de Wob, dan wordt een betrokkene in de gelegenheid gesteld binnen twee weken een zienswijze in te dienen.
    • Voor de volledigheid: deze mogelijkheid wordt NIET gegeven als het gaat om actieve openbaarmakingsbeslissingen inzake visafslagen, productveiligheid en horeca op basis van het Openbaarmakingsbesluit. In al deze gevallen moet een belanghebbende die het niet een is met het openbaarmakingsbesluit binnen TWEE WEKEN bezwaar maken én een verzoek om een voorlopige voorziening tot schorsing van het besluit indienen bij de rechtbank. De Gezondheidswet sluit 4:8 Awb (die een zienswijze vooraf waarborgt) uit!
  • Bezwaar: tegen een besluit tot openbaarmaking kan een belanghebbende bezwaar maken – een enkele uitzondering waarbij de zogenoemde Uniforme Openbare Voorbereidingsprocedure van toepassing is, daargelaten. De termijn voor bezwaar is 6 weken. Let er op dat deze termijn fataal is. Na 6 weken is bezwaar niet meer mogelijk.
  • Termijn openbaarmaking: Openbaarmaking vindt niet eerder plaats dan nadat het individueel bedrijf/instelling is geïnformeerd over de voorgenomen openbaarmaking van specifieke informatie over het bedrijf/instelling en in de gelegenheid is gesteld hiertegen bezwaar te maken en/of een voorlopige voorziening in te stellen. Deze termijn is echter kort: twee weken als het gaat om actieve openbaarmakingsbeslissingen inzake visafslagen, productveiligheid en horeca op basis van het Openbaarmakingsbesluit en 6 weken ( de twee weken voor de zienswijze) als het gaat om een openbaarmakingsbeslissing op basis van de Wob. De informatie wordt dus nog voor het einde van een bezwaartermijn openbaar gemaakt.
    • Let op: zienswijze of bezwaar schorst de werking van het besluit én de openbaarmaking NIET. Alleen een verzoek om voorlopige voorziening bij de rechtbank kan in een dergelijk geval (tijdelijke) uitkomst bieden. In dat geval wordt de werking van het besluit opgeschort totdat de voorzieningenrechter op dat verzoek uitspraak heeft gedaan.
  • Korte mededeling: Daarnaast wordt door de NVWA de mogelijkheid geboden een reactie te geven van max. 50 woorden die bij de openbaar te maken informatie wordt gepresenteerd. Denk hierbij aan: “Bedrijf X heeft kennis genomen van de resultaten van de inspectie, maar kan zich hier niet in vinden en onderneemt daarom juridische stappen” of “Bedrijf X betreurt de onregelmatigheden in haar bedrijfsvoering waarvoor deze boete is opgelegd en heeft maatregelen genomen dit in de toekomst te voorkomen.”

Concluderend

Al met al is de conclusie dat de NVWA vooruitstrevend is op het gebied van actieve en passieve openbaarmaking. Niet alleen door de daadwerkelijke stelselmatige inzet van haar bevoegdheid tot naming & shaming, maar juist ook door bedrijven juist positief te motiveren tot compliance door ‘faming’.

Het recent gepubliceerde beleid als gevolg van de inwerkingtreding van het Openbaarmakingsbesluit is bovendien duidelijk en transparant – maar laat daardoor ook zien dat het recht van bedrijven om zich effectief te verzetten tegen openbaarmaking wordt ingeperkt: snel handelen en het voeren van juridische procedures zijn nodig om de publicatie te voorkomen.

[1] Voor de leesbaarheid van het artikel wordt het begrip toezichthouder gebruikt. Vanuit wetgeving moet echter onderscheid gemaakt worden tussen de toezichthouder in de zin van artikel 5:11 Awb (zoals een inspecteur), het agentschap dat de wettelijke taak heeft toezicht te houden op de naleving van de wet (zoals de NVWA) en het bestuursorgaan dat bevoegd is besluiten te nemen omtrent handhaving en openbaarmakingsbesluiten (zoals een Minister).

Auteur: Silvia Gawronski, associate partner Voedsel & Waren bij Van Traa Advocaten, kennispartner van VMT

Beeld: ShutterstockVoor abonnees
Voor abonnees
Aroma

Voor abonnees NVWA Handboek Aroma's: 10 belangrijke punten op een rij

Eind vorig jaar publiceerde de NVWA het nieuwe Handboek aroma's in levensmiddelen. Hierin staat meer informatie over de wetgeving rondom aroma's. Welke aroma's zijn toegestaan? Welke informatie over aroma's moet er op een etiket? En welke additieven mogen niet in aroma's aanwezig zijn? VMT dook in het handboek en zet 10 belangrijke punten op een rij.

Beeld: Shutterstock
Enzymen

NVWA Handboek Enzymen: 10 belangrijke punten op een rij

Eind vorig jaar publiceerde de NVWA het nieuwe Handboek enzymen in levensmiddelen. Hierin staat meer informatie over de wetgeving rondom enzymen. Hoe zit het met het gebruik van enzymen als hulpstof of ingrediënt? En wat zegt de wetgeving over enzymen gemaakt met behulp van genetische modificatie? VMT dook in het handboek en zet 10 belangrijke punten op een rij.

Beeld: Shutterstock
Etikettering

Voedingsexpert over etiketvoorstel retail: 'Een Engelstalig etiket...

COLUMN - Vorige week opperden verschillende Nederlandse supermarktketens de invoering van één Engelstalig etiket voor levensmiddelen. Dit voor betere prijsonderhandelingen met multinationals en producenten. Minister Beljaars van Economische Zaken steunde deze oproep en gaf aan al in Brussel te pleiten voor een etiket in één taal. Maar waar één Engelstalig etiket wellicht de onderhandelingspositie van supermarkten iets versterkt om de inkoopkosten verder te drukken, wordt de consumenten er uiteindelijk alleen maar slechter van.

Beeld: Shutterstock
NVWA

Zo gaan QA'ers en R&D'ers om met wetgeving: 11 ervaringen op een rij

Zowel productontwikkelaars als kwaliteitsmanagers hebben dagelijks te maken met wetgeving. Geen product komt op de markt zonder dat het voldoet aan wetgeving. VMT sprak afgelopen jaar met 7 QA'ers en 6 R&D'ers over de bottlenecks waar zij tegenaan lopen in wetgeving en de tips die zij hebben voor vakgenoten. In dit artikel alle 11 de ervaringen op een rij.

Etikettering

Verdwaald in het web van etiketteringswetgeving? Deze artikelen...

Wat staat er in het NVWA Handboek Etikettering? Wat zijn de laatste wetswijzigingen op gebied van etikettering? En welke verplichte vermeldingen moeten er op een etiket? De nieuwe collectie van VMT over etikettering bevat een aantal 'must reads' voor iedereen die met etikettering bezig is.

NVWA

NVWA waarschuwt opnieuw voor gevaarlijke afslankpillen

De NVWA waarschuwt consumenten voor twee afslankpillen. Ze bevatten gevaarlijke ingrediënten.

Onderzoekers Przemyslaw Strachowski en Mehdi Abdollahi van Chalmers University of Technology werken met proefmonsters in het lab.(foto: Hanna Magnusson)
Zware metalen

'Kwikgehalte ingeblikte tonijn kan omlaag door verpakkingsinnovatie'

Het kwikgehalte van ingeblikte tonijn kan met 25 tot 35% omlaag worden gebracht door er een waterige oplossing aan toe te voegen met cysteïne (E920). Dit aminozuur bindt sterk aan kwik, ontdekten onderzoekers van de Chalmers University of Technology in Zweden.

Beeld: Shutterstock
Duurzaamheidsclaims

ACM start handhaving duurzaamheidsclaims in de levensmiddelensector

COLUMN - De Autoriteit Consument & Markt (ACM) kondigt aan dat zij in 2025 haar focus legt op duurzaamheidsclaims in de levensmiddelensector. In dit artikel meer over wat de levensmiddelenindustrie kan verwachten en tips voor producenten.

Beeld: Shutterstock
Misleiding

Misleiding voorkomen? Dit is de rol van de 'gemiddelde consument' in...

Voedselproducenten moeten rekening houden met de manier waarop de gemiddelde consument naar producten kijkt. Is de vormgeving van de nieuwe productlijn niet misleidend? Begrijpt de consument de voedingsclaim? En hoe kijkt de consument naar de etiketten op producten? Maar wie is de 'gemiddelde consument' precies? In dit artikel meer hierover.

Young QA

Young QA: 'Hoe blijf je voortdurend op de hoogte van alle wetgeving...

In de rubriek Young QA stellen jonge kwaliteitsmanagers vragen aan ervaren vakgenoten.

Voor abonnees
Voor abonnees
Overzicht

Voor abonnees Goed voorbereid op veranderende wetgeving? Dit gebeurde er in 2024 en...

Bij de start van 2025 kijken we veelal nog terug naar het vorige jaar. Want wat gebeurde er in 2024 op het gebied van levensmiddelenwetgeving? Er gebeurde veel in onder andere duurzaamheidswetgeving, rookaroma's, allergenenbeleid en de Nutri-Score. Ook dit jaar staat ons weer genoeg te wachten op gebied van wetgeving. VMT zet 10 belangrijke wettelijke gebeurtenissen op een rij.

Beeld: Shutterstock
Etikettering

Geen Nederlandse etiketten meer? Jumbo, Plus en Picnic opperen 1...

Supermarkten Jumbo, Plus en Picnic opperen één Engelstalig etiket op voedingsmiddelen in de hele Europese Unie. Volgens de supermarktleiders zou de overheid niet meer moeten eisen dat de informatie op etiketten in de Nederlandse supermarkten Nederlandstalig moet zijn. Zo willen de supermarkten een sterkere positie krijgen in de onderhandelingen met internationale leveranciers.

Onderwerpen beheren

Mijn artikeloverzicht kan alleen gebruikt worden als je bent ingelogd.