Een eerdere bijdrage beschreef de hamsterende consumenten. Tijdens de periode van strenge maatregelen, waarbij de horeca tot 1 juni 2020 gesloten was, werden echter naast het veranderde consumentengedrag, ook grote veranderingen in de bedrijfsvoering gezien van onder andere boeren, fabrikanten, restaurants en winkels. Met name de verkoop op afstand via internet of WhatsApp en aan-huis-bezorging van levensmiddelen, nam een grote vlucht. Een goed voorbeeld was de samenwerking van maaltijdbezorger Thuisbezorgd.nl, Honig en cateraar Eurest, maar ook de oproep van aardappelboer.nl die viral ging. Het ziet er naar uit dat e-commerce van levensmiddelen een blijvende ontwikkeling is, maar wel eentje waar aandacht voor compliance met regelgeving nodig is.
Food Lawyers Hub
Aan het begin van de coronacrisis heeft een groep advocaten die zich bezighouden met levensmiddelenrecht, zich wereldwijd verenigd om kennis en ervaringen uit te wisselen over de situatie en de – juridische – uitdagingen. Advocaten vanuit Portugal tot Canada en van Roemenië tot Panama namen deel aan deze Food Lawyers Hub. Eerst via videobellen en later via webinars werden ervaringen en ideeën uitgewisseld. Een van webinars betrof het onderwerp ‘e-commerce’, oftewel de verkoop op afstand via internet of WhatsApp en aan-huis-bezorging van levensmiddelen.
E-commerce tijdens coronacrisis
Tijdens dit webinar werd een aantal interessante ontwikkelingen geconstateerd met betrekking tot e-commerce. In Nederland waren dit de opmerkelijkste:
- Hamsteren, tijdslots online supermarkten: De eerste ontwikkeling met betrekking tot e-commerce tijdens de coronacrisis, was hamstergedrag van de consument, zowel in de supermarkt, als ook online. Daardoor ontstonden niet alleen problemen met de beschikbaarheid en levering van bepaalde producten, maar ook met het kunnen bemachtigen van een ‘tijdslot’ voor uitlevering van een internetbestelling.
- Wees loyaal, koop lokaal: Tegelijkertijd vond een andere beweging van het (koop)gedrag van de consument plaats, namelijk ‘wees loyaal, koop lokaal’. Dit bleek succesvol. De consument ging bijvoorbeeld vaker bij de boer in het naburige dorp kopen, een paasbrunch bestellen bij het lokale restaurant of toch naar de groenteboer en de bakker in plaats van naar de supermarkt.
- Van instore naar e-commerce: De veranderde vraag van de consument gecombineerd met de specifieke beschermingsmaatregelen voor de levensmiddelensector, leidde in veel gevallen tot een verandering van de wijze van verkoop. Zo kon de consument de asperges bij de groenteboer bestellen via WhatsApp en de snackbar bouwde razendsnel op zijn website een bestelmodule voor bitterballen.
- Non-compliance en gebrek aan toezicht: De vraag leefde wel of deze nieuwe online verkoopwijze wel aantoonbaar aan de wet- en regelgeving voldeed en of de inspecties van bijvoorbeeld de NVWA of Skal – die zelf als organisaties ook aan beperkingen onderhevig waren – hier wel voldoende toezicht op hielden.
Nederland loopt voorop
Ten opzichte van andere landen, bleek dat Nederland voorop liep met deze ontwikkelingen. Dat is ook niet verwonderlijk, gelet op de goede, veilige en vergevorderde digitale betalingsstructuur in Nederland. Veel consumenten hadden immers al beschikking over internetbankieren, mobiele betaalapps of zelfs geavanceerde technologie van contactloos betalen via de smartphone of smartwatch. Daarnaast zijn veel consumenten in Nederland ook gewend om via het internet aankopen te doen. Het was daardoor voor de consument makkelijk om de bestelling en/of betaling voor de groenteboer op gelijke wijze te doen als voor de sushi. Tot slot lijkt ook dat de beschikbaarheid van verschillende platformen voor de verkoop van levensmiddelen een belangrijke factor is geweest voor horeca om snel over te schakelen op e-commerce. Ze hoefden immers zelf geen website te ontwikkelen, ze moesten zich alleen aansluiten bij een van de verschillende thuisbezorgende dienstverleners.
Toekomst van e-commerce
Het is niet onvoorstelbaar dat een deel van de ontwikkelingen die noodgedwongen in de levensmiddelensector (versneld) zijn ingezet, blijvend zal zijn. Een groep consumenten heeft nu immers het gemak van e-commerce ontdekt en de betreffende levensmiddelenbedrijven hebben het nieuwe verkoopkanaal met alle economische voordelen van dien al opgezet. Dit alles natuurlijk nog los van een onverhoopte ‘tweede golf’ coronabesmettingen dit najaar.
Nu de rust weer enigszins terugkeert, is het echter belangrijk voor de levensmiddelenbedrijven om de tijd te nemen om het proces van e-commerce ook compliant te maken met de wet- en regelgeving. Niet in de laatste plaats omdat ook de inspecties inmiddels weer zijn opgestart. Een aantal aandachtspunten van het levensmiddelenrecht:
- Registratie: Is een bedrijf actief in de productie, bereiding, opslag, handel of het transport van levensmiddelen? Dan moet het zich laten registreren of een erkenning aanvragen bij de NVWA. Precieze informatie daarover staat op de website van de NVWA. Een verandering van de activiteiten (bijvoorbeeld van verkoop naar verkoop en transport) kan ertoe leiden dat er ook andere regels voor het bedrijf gaan gelden.
- Voedselveiligheid: Zeker voor nieuwe spelers op de markt van levensmiddelen, maar ook voor bestaande spelers, is het belangrijk om zorg te dragen voor de voedselveiligheid. Elke speler – from farm to fork – in de hele keten dient zorg te dragen voor veilig voedsel én maatregelen te treffen (zoals meldingen aan de NVWA en terugroepacties) indien toch een mogelijk onveilig product op de markt is terechtgekomen.
- Voedselhygiëne: Elke speler – from farm to fork – dient zich te houden aan de hygiëneregels. Dat kan met een eigen voedselveiligheidsplan of met een goedgekeurde hygiënecode zoals opgesteld door de sector. Belangrijk is dat met een veranderende werkwijze, ook de risico’s voor de voedselveiligheid veranderen. Hierdoor is aanpassing van het voedselveiligheidsplan hoogstwaarschijnlijk noodzakelijk.
- Voedselverpakkingen: Catering van maaltijden of B2B-verkoop van de boer aan de groothandel, is aan aanzienlijk minder regels onderworpen dan voorverpakte producten ten behoeve van B2C-verkoop. Bij e-commerce van levensmiddelen levert dit soms nog een dunne grens op. Daarom moet goed nagegaan worden of alle verpakkingen voldoen aan de eisen daaromtrent; staat alle bereidings-, ingrediënten- en allergeneninformatie goed op de verpakking? Voldoet het verpakkingsmateriaal zelf wel aan de wettelijke eisen voor voedselcontactmaterialen? Zijn de eventuele (gezondheid)claims op de verpakking wel juist? En als een product ‘biologisch’ genoemd wordt, is er dan wel een registratie bij SKAL?
- Andere regels: E-commerce van levensmiddelen is naast de bijzondere aspecten van food law natuurlijk ook onderworpen aan andere regels, zoals de regels over de verkoop op afstand. Bedacht moet worden of de algemene voorwaarden moeten worden aangepast en of de bestaande verzekering de nieuwe activiteiten dekt.
De inrichting van een eventuele nieuwe website moet bovendien voldoen aan de regels over cookies en gegevensverwerking van de klantgegevens. En niet onbelangrijk: staat de gemeente eigenlijk de activiteiten toe? Want veel aandacht gaat uit naar veranderende terrassen en restaurantopstelling, maar is internetverkoop en afhalen van producten op een productielocatie eigenlijk wel toegestaan in het lokale bestemmingsplan?
Kortom, online verkoop of verkoop op afstand kan zondermeer van toegevoegde waarde zijn voor een voedingsmiddelenproducent, maar er komt door de veranderde productieomstandigheden of handelingen die aan het proces worden toegevoegd, vaak extra wet- en regelgeving bij kijken die de nodige aandacht behoeft.
Auteur: Silvia Gawronski, associate partner Voedsel & Waren bij Van Traa Advocaten, kennispartner van VMT
