Binnen zijn eigen kantoor van HVG Law zijn een “aantal mensen” al enige tijd bezig met blockchain. Hij pas sinds kort. “Voor een lange tijd begreep ik er geen sodemieter van. Inmiddels wel wat meer”, vertelt advocaat Misha Lutje Beerenbroek tijdens een bijeenkomst van de Nederlandse Vereniging voor het Levensmiddelenrecht (NVLR) in Amsterdam.
Wat is blockchain precies en wat kan het precies betekenen voor de voedingsmiddelenindustrie?
Smartcontract
Blockchain rukt op in de voedingsmiddelenindustrie. Het is onvermijdelijk dat degenen die zich bezighouden met levensmiddelenrecht zoals advocaten, maar ook juristen bij voedingsmiddelen bedrijven zelf hier op een zeker moment mee te maken krijgen.
Kan een smartcontract in een conflictsituatie tussen bijvoorbeeld voedingsmiddelenbedrijf en supermarktketen als bewijs dienen? Als je op blockchain programmeertaal loslaat dan heb je een smartcontract, wijdt Beerenbroek zijn gehoor in in de wereld van blockchaintechnologie. “In juridische zin is er sprake van een overeenkomst als je hier mee te maken hebt. En ja ik durf de stelling aan te gaan dat een smartcontract gewoon een overeenkomst is. Overeenkomsten zijn vormvrij en kunnen ook via de elektronische weg tot stand komen.”
Rechtspraak
Bij contracten, ook smartcontracts, zal sprake zijn van aanbod en aanvaarding, wilsovereenstemming, geeft de specialist Europees Recht en Mededingingsrecht aan. “Als retailer A, zeg Albert Heijn, een smartcontract schrijft en leverancier B hiermee akkoord gaat en voldoet aan de eisen van A dan zijn we wat mij betreft rond en is er sprake van een overeenkomst.”
Voor een verbintenis heb je ‘bepaalbaarheid’ nodig. Die is bij een smartcontract wel duidelijk, weet Beerenbroek, omdat je heel nadrukkelijk afspraken maakt over de inhoud. In landen als de Verenigde Staten en Canada gelden deze elektronische contracten gewoon als overeenkomst, maar in het juridische systeem in Nederland is hij in de rechtspraak nog geen smartcontract tegengekomen die als overeenkomst wordt aangemerkt. “Maar het lijkt me geen rocket science om deze conclusie (dat een smartcontract gewoon een overeenkomst is, red) gewoon te trekken.”
Bewijskracht blockchain
Is een smartcontract toegelaten bewijs, wil iemand weten: wat is de bewijskracht van zo’n contract in juridische zin?
Beerenbroek ziet “legio mogelijkheden” bij bijvoorbeeld conflicten tussen fabrikant en retailer of als een voedingsbedrijf dat het aan de stok heeft met de NVWA. “Als je de blockchain, van vork tot tafel, helemaal zou dichttimmeren en bewijsrechtelijk zou kunnen duiden dan denk ik dat je er veel mee kunt. Dan moet wel de hele keten meedoen natuurlijk.”
De literatuur is nog heel beperkt als het gaat om het aanvoeren van (bewijs) vanuit de blockchain. Eerlijk gezegd wordt bijna alleen aandacht besteed aan civielrechtelijke aspecten met bewijskracht, signaleert de jurist. “Er wordt natuurlijk gesproken over artikel 152 rechtsvordering: alle middelen mogen strekken tot bewijs. De rechter hakt de knoop wel door of dit overtuigend genoeg is.”
Dwingend bewijs
Wanneer er sprake is van dwingend bewijs bij bijvoorbeeld een conflict dan liggen de zaken anders. “Daar zegt artikel 157 rechtsvordering iets over. Die maakt een onderscheid in authentieke akte en onderhandse akte. Als je kijkt naar de authentieke akte dan ben je snel klaar. De wet zegt gewoon een authentieke akte kan niet elektronisch. Die moet gewoon echt op schrift.”
Dan de onderhandse akte die ook als dwingend bewijs kan dienen. Wat betreft de blockchain is er meer mogelijk omdat zo’n akte “op andere wijze” kan worden opgemaakt dan in geschrift. Voorwaarde is dan wel dat deze wordt opgeslagen op een “duurzame drager waarvan een ongewijzigde kopie gemaakt kan worden.” Een koud kunstje in de blockchain, verzekert Beerenbroek. Ondertekening van de onderhandse akte kan geschieden via een elektronische handtekening.
Hoe ga je aan de slag met blockchain?
Elektronische handtekening
Toch rijst er een probleem met deze elektronische handtekening. Want de enige die bewijsrechtelijk dicht zit, is de gekwalificeerde elektronische handtekening. “Degene die een gekwalificeerd certificaat afgeeft, dient de ware identiteit van de ondertekenaar controleren aan de hand van zijn paspoort of identiteitsbewijs. In de blockchain gebeurt dat juist niet. Daarom is het moeilijk voor elkaar te krijgen dat een blockchain naar Nederlands recht als dwingend bewijs kan fungeren.”
Volgens wetgevingsdeskundige en tevens voorzitter van de NVLR Bernd van der Meulen, zijn hier al mogelijke oplossingen voor. Hij verwijst naar een digitaal systeem dat de gemeente Amsterdam gebruikt waarbij je één keer je eigen digitale identiteit moet aantonen die je vervolgens weer kunt gebruiken als je transacties aangaat met andere partijen.
Overtreding Warenwet
Beerenbroek weet dat blockchain in veel lastige situaties kan helpen. “Dan heb ik het nog geeneens altijd over geschillen tussen twee private partijen. Het kan ook dat een bedrijf op de vingers wordt getikt voor het overtreden van een Warenwettelijke bepaling. Als je de blockchain kunt lezen dan kan je gewoon zien wat er gebeurd is. Dat is wat ik probeer duidelijk te maken: schets een situatie en bepaal of je iets met blockchain kunt.” In het punitieve bestuursrecht en het strafrecht is blockchain nog nauwelijks doorgedrongen. Onbekend maakt waarschijnlijk onbemind, denkt de advocaat.
Hij denkt terug aan een NVLR-bestuursvergadering van een paar maanden geleden. “Er klonk nog net geen hoongelach toen ik blockchain op de agenda wilde zetten als onderwerp voor deze bijeenkomst.”
Grote vlucht blockchain
Tot nu toe heeft zich nog geen zaak voorgedaan waarbij een ondernemer blockchain als bewijs in stelling wilde brengen.
“Maar ik durf mijn hand ervoor in het vuur te steken dat we dat wel gaan zien in de toekomst. Als ik experts mag geloven gaat blockchain een zeker een grote vlucht nemen.”
Hottopic Event: Blockchain in food
Wat zijn de laatste ontwikkelingen in blockchain? Hoe kunnen bedrijven de technologie gebruiken in hun strategie? En niet onbelangrijk: wat is de impact van blockchain op het dagelijkse werk van de kwaliteits- of duurzaamheidsmanager? Onder andere de verhalen van Refresco en Plus komen aan bod tijdens dit evenement.
Klik hier voor het volledige programma
Klik hier om direct aan te melden
