Veel levensmiddelenfabrikanten beschouwen perslucht slechts als een energiebron in hun productieprocessen. Hierdoor wordt het onvoldoende meegenomen in de maatregelen voor risicoanalyse en risicominimalisatie. Aangezien de kwaliteit van de perslucht rechtstreeks van invloed is op de voedselveiligheid, moet de kwaliteit van perslucht ook gecontroleerd worden.
Typische toepassingen voor perslucht in de voedingsmiddelenindustrie zijn processen als reinigen, vullen, mengen, spuiten, snijden, transporteren en verpakken. Tijdens deze verschillende werkstappen is er, afhankelijk van de toepassing, direct of indirect contact tussen de perslucht en het product.
Direct of indirect contact
Direct contact wordt gemaakt wanneer de perslucht specifiek gericht is op het product of op de primaire verpakking die in contact komt met het product. Perslucht wordt bijvoorbeeld gebruikt om vloeistoffen te verdampen of als transportmedium voor droge voeding. Poedervormige stoffen zoals koffie, meel, poedermelk of zelfs gemalen specerijen worden ermee getransporteerd. Aan dergelijke droge producten worden hoge eisen gesteld op het gebied van vochtigheid, omdat ze door hun grote oppervlak in intensief contact komen met restvocht.
Om te voorkomen dat de poeder klontert of verontreinigd raakt, moet de perslucht absoluut droog en schoon zijn. Ook bij de verwerking van niet-droge levensmiddelen komt de perslucht direct in contact met het product. Bij sommige toepassingen wordt de perslucht zelfs direct in het product gebracht. Daarom is een hoge mate van zorgvuldigheid vereist wanneer het in direct contact komt met voedsel.
Indirect contact met levensmiddelen ontstaat wanneer de geëxpandeerde perslucht een product over een bepaalde afstand bereikt en met omgevingslucht wordt verdund. Typische persluchttoepassingen met indirect productcontact zijn het reinigen en drogen, bijvoorbeeld het afblazen van verpakkingsoppervlakken voor kwaliteitscontrole, en het transporteren van voedselverpakkingen. Bij indirect contact tussen de perslucht en het levensmiddel zijn de eisen aan de persluchtkwaliteit niet zo hoog als bij direct contact. Toch moet worden opgemerkt dat het levensmiddel ook via de verpakking kan worden verontreinigd.
Vervuiling door minerale oliën
Oliën kunnen op veel verschillende manieren in een voedingsmiddel terechtkomen. Vervuiling door smeerolie van oogstmachines of hydraulica is al mogelijk tijdens de oogst. Productverpakkingen van gerecycled karton bevatten minerale oliën die een voedingsmiddel kunnen verontreinigen, evenals de drukinkten die voor het ontwerp van de verpakking worden gebruikt.
Bij het genereren van perslucht worden in de meeste gevallen olie geïnjecteerde schroefcompressoren gebruikt. Minerale olie zorgt in de compressor voor het koelen en afdichten van de compressortrap. De opgewekte perslucht is daardoor onvermijdelijk verontreinigd met minerale olie. Daarom vindt er altijd een persluchtbehandeling plaats om het binnendringen van olie, het vochtgehalte en de deeltjes te verminderen.
Als alternatief worden vaak olievrije compressoren gebruikt. Bij het olievrije comprimeerproces wordt geen olie aan de
perslucht toegevoegd, maar worden koolwaterstoffen uit de omgevingslucht, zoals onvolledig verbrande diesel of emissies van industriële installaties, door de compressor aangezogen en gecomprimeerd en geconcentreerd. Olievrije compressie betekent niet automatisch olievrije perslucht. Dat komt omdat ook hier een adequate nabewerking nodig is om het koolwaterstofgehalte te verlagen.
In principe moet bij het gebruik van perslucht een gevarenanalyse volgens het HACCP-concept worden uitgevoerd”
ISO 22000
De voedselveiligheidsnorm ISO 22000 is gebaseerd op de algemene kwaliteitsmanagementnorm ISO 9001 en bevat specifieke eisen op het gebied van voedselveiligheid. Een essentieel onderdeel is de definitie van managementsystemen en -processen die nodig zijn voor de planning en implementatie in de voedselproductie. Bij de maatregelen voor risicoanalyse en risicominimalisatie moet rekening worden gehouden met perslucht. Hierbij ligt de nadruk op de zogenaamde preventieprogramma’s, die door de bedrijven zelf worden gedefinieerd en uitgevoerd. In principe moet bij het gebruik van perslucht een gevarenanalyse volgens het HACCP-concept worden uitgevoerd. Dit resulteert in de identificatie en definitie van kritische controlepunten en maatregelen voor risicobeperking of risicovermijding.
PRP/oPRP
In ISO 22000 worden controlemaatregelen die niet als kritische controlepunten (CCP) gedefinieerd zijn, aangeduid als preventieve programma’s of operationele preventieve programma’s (oPRP). Deze bewakings- en controlemaatregelen zijn specifiek gericht op de essentiële maatregelen voor de voedselveiligheid.
HACCP
Het HACCP-concept is verankerd in de levensmiddelenwetgeving en geldt voor alle bedrijven die commercieel actief zijn in de procesketen van de levensmiddelenproductie of de handel met levensmiddelen. Elke exploitant van een levensmiddelenbedrijf is verplicht de toepassing van een HACCP-concept aan te tonen door middel van passende documentatie.
Een continue bewaking van de perslucht is essentieel”
Documentatie
Een continue bewaking van de persluchtkwaliteit met geschikte sensortechnologie en monitoringsystemen is essentieel. De meetgegevens moeten worden vergeleken en gedocumenteerd met de vereiste persluchtkwaliteit en de eigen persluchtspecificaties van de fabrikant. Een volledige documentatie zorgt voor een optimale bewaking van de persluchtkwaliteit, ook tijdens interne en externe audits.
CCP
Kritische controlepunten (CCP) zijn processtappen of de punten in het persluchtsysteem waarop controle mogelijk is. Afhankelijk van het resultaat van de gevarenanalyse is het noodzakelijk om kritische controlepunten te definiëren. In het CCP zijn minimum- en maximumwaarden gedefinieerd, waarboven interventie met preventieve programma’s nodig is.
Praktijkgids
De praktijkgids ‘Voedselveiligheid en perslucht’ van BEKO Technologies is gericht op bedrijfsleiders, productiemanagers, kwaliteitsmanagers, technische managers, auditors en levensmiddeleninspecteurs. De gids bevat uitgebreide informatie over:
• Persluchtkwaliteit, zuiverheidsklassen en risicoanalyse
• Het persluchtproces in de industrie
• Aanbevelingen, welke persluchtkwaliteit is nodig en wanneer
• Componenten voor persluchtbehandeling en -bewaking
• Checklist voor persluchtkwaliteit in de voedingssector
Voorbeelden en toepassingen uit de voedingsmiddelenindustrie zijn o.a. transport, productie, verpakken, logistiek, controle en fermentering voor producten zoals melkpoeder, mineraalwaterflessen, lactose, chocolade, brood en nog veel meer.
Dit artikel is gesponsord door BEKO Technologies.
